niclick's Blog

21 Μαθήματα - Τεχνολογία

Feb 21, 2020
42 minute read

→ Κεφάλαιο Ι: Φιλοσοφία

→ Κεφάλαιο ΙΙ: Οικονομικά

Μετάφραση: niclick

Κεφάλαιο ΙΙΙ: Τεχνολογία

“Τώρα, θα τα καταφέρω καλύτερα αυτή τη φορά”, είπε στον εαυτό της και άρχισε παίρνοντας το μικρό χρυσό κλειδί και ξεκλειδώνοντας την πόρτα που οδηγούσε στον κήπο.

Χρυσά κλειδιά, ρολόγια που λειτουργούν μόνο τυχαία, αγώνες για να λυθούν περίεργα αινίγματα και χτίστες που δεν έχουν πρόσωπα ή ονόματα. Αυτό που μοιάζει με παραμύθι από τη χώρα των θαυμάτων αποτελεί καθημερινή δραστηριότητα στον κόσμο του Bitcoin.

Όπως διερευνήσαμε στο Κεφάλαιο 2, μεγάλα τμήματα του τρέχοντος χρηματοπιστωτικού συστήματος καταρρέουν συστηματικά. Όπως και η Αλίκη, μπορούμε μόνο να ελπίζουμε πως θα τα καταφέρουμε καλύτερα αυτή τη φορά. Όμως, χάρη σε έναν ψευδώνυμο εφευρέτη, έχουμε μια εξαιρετικά προηγμένη τεχνολογία που μας υποστηρίζει αυτή τη φορά: το Bitcoin.

Η επίλυση προβλημάτων σε ένα ριζικά αποκεντρωμένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον απαιτεί πρωτοφανείς λύσεις. Αυτά που υπό άλλες συνθήκες θα θεωρούνταν επουσιώδη προβλήματα είναι κάθε άλλο παρά ασήμαντα σε αυτό τον περίεργο κόσμο των nodes. Το Bitcoin βασίζεται σε ισχυρή κρυπτογραφία για τις περισσότερες λύσεις του, τουλάχιστον όταν μελετάται μέσα από τον φακό της τεχνολογίας. Το πόσο ισχυρή είναι αυτή η κρυπτογραφία θα εξερευνηθεί σε ένα από τα ακόλουθα μαθήματα.

Η κρυπτογραφία είναι αυτό που χρησιμοποιεί το Bitcoin για να απομακρύνει την εμπιστοσύνη σε αρχές. Αντί να βασίζεται σε κεντρικά ιδρύματα, το σύστημα αυτό βασίζεται στην τελική εξουσία του σύμπαντός μας: τη φυσική. Ορισμένα ίχνη εμπιστοσύνης παραμένουν ωστόσο. Θα εξετάσουμε αυτά τα ίχνη στο δεύτερο μάθημα αυτού του κεφαλαίου.

  • Μάθημα 15: Δύναμη σε αριθμούς

  • Μάθημα 16: Στοχασμοί πάνω στο “Μην εμπιστεύεστε, επαληθεύστε”

  • Μάθημα 17: Ο προσδιορισμός της ώρας απαιτεί έργο

  • Μάθημα 18: Κινηθείτε αργά και μην σπάσετε πράγματα

  • Μάθημα 19: Η ιδιωτικότητα δεν έχει πεθάνει

  • Μάθημα 20: Οι Cypherpunks γράφουν κώδικα

  • Μάθημα 21: Μεταφορές για το μέλλον του Bitcoin

Τα τελευταία δύο μαθήματα διερευνούν το ήθος της τεχνολογικής ανάπτυξης στο Bitcoin, το οποίο είναι αναμφισβήτητα εξίσου σημαντικό με την ίδια τη τεχνολογία. Το Bitcoin δεν είναι η επόμενη φανταχτερή εφαρμογή στο κινητό σας. Είναι το θεμέλιο μιας νέας οικονομικής πραγματικότητας, το οποίο είναι ο λόγος που το Bitcoin πρέπει να αντιμετωπίζεται ως χρηματοοικονομικό λογισμικό “πυρηνικής-ποιότητας”.

Πού βρισκόμαστε σε αυτή τη χρηματοοικονομική, κοινωνική και τεχνολογική επανάσταση; Τα δίκτυα και οι τεχνολογίες του παρελθόντος μπορούν να χρησιμεύσουν ως μεταφορές για το μέλλον του Bitcoin, τα οποία διερευνώνται στο τελευταίο μάθημα αυτού του κεφαλαίου.

Για μια ακόμη φορά, βάλτε ζώνη και απολαύστε τη βόλτα. Όπως όλες οι εκθετικές τεχνολογίες, είμαστε έτοιμοι να πάμε παραβολικά.

Μάθημα 15: Δύναμη σε αριθμούς

Για να δω: τέσσερις φορές το πέντε κάνει δώδεκα, και τέσσερις φορές το έξι δεκατρία, και τέσσερις φορές το επτά δεκατέσσερα — Ω, Θεέ μου! Δεν θα φτάσω ποτέ στο είκοσι με αυτό το ρυθμό!

Οι αριθμοί αποτελούν ουσιαστικό μέρος της καθημερινής μας ζωής. Οι μεγάλοι αριθμοί, ωστόσο, δεν είναι κάτι με το οποίο οι περισσότεροι από εμάς είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι. Οι μεγαλύτεροι αριθμοί που μπορεί να συναντήσουμε στην καθημερινή μας ζωή είναι της τάξης των εκατομμυρίων, δισεκατομμυρίων ή τρισεκατομμυρίων. Μπορεί να διαβάσουμε για εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται υπό συνθήκες φτώχειας, δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανώνται για τη διάσωση τραπεζών και τρισεκατομμύρια δημόσιου χρέους. Αν και είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τις ειδήσεις αυτές, είμαστε κάπως άνετοι με το μέγεθος αυτών των αριθμών.

Παρόλο που μπορεί να φαινόμαστε άνετοι με τα δισεκατομμύρια και τα τρισεκατομμύρια, η διαίσθησή μας ήδη αρχίζει να αποτυγχάνει με αριθμούς αυτού του μεγέθους. Έχετε την διαίσθηση του πόσο καιρό θα έπρεπε να περιμένετε για να περάσει ένα εκατομμύριο/δισεκατομμύριο/τρισεκατομμύριο δευτερόλεπτα; Εάν είστε έστω και λίγο σαν εμένα, είστε εντελώς χαμένοι εάν δεν κάνετε πραγματικά τον υπολογισμό.

Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτό το παράδειγμα: η διαφορά μεταξύ του καθενός είναι μια αύξηση κατά τρεις τάξεις μεγέθους: 10⁶, 10⁹, 10¹². Το να σκεφτόμαστε σε δευτερόλεπτα δεν βοηθάει ιδιαίτερα, οπότε ας το μεταφράσουμε σε κάτι που μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα:

  • 10⁶: Ένα εκατομμύριο δευτερόλεπτα ήταν πριν από 1½ εβδομάδα.

  • 10⁹: Ένα δισεκατομμύριο δευτερόλεπτα ήταν σχεδόν 32 χρόνια πριν.

  • 10¹²: Ένα τρισεκατομμύριο δευτερόλεπτα πριν, το Μανχάταν ήταν καλυμμένο κάτω από ένα παχύ στρώμα πάγου.

Περίπου 1 τρισεκατομμύριο δευτερόλεπτα πριν. Πηγή: xkcd #1225 Περίπου 1 τρισεκατομμύριο δευτερόλεπτα πριν. Πηγή: xkcd #1225

Μόλις εισέλθουμε στην υπερ-αστρονομική σφαίρα της σύγχρονης κρυπτογραφίας, η διαίσθησή μας αποτυγχάνει καταστροφικά. Το Bitcoin είναι χτισμένο γύρω από μεγάλους αριθμούς και την ουσιαστική αδυναμία να τους μαντέψουμε. Αυτοί οι αριθμοί είναι κατά πολύ μεγαλύτεροι από οτιδήποτε μπορεί να συναντήσουμε στην καθημερινή μας ζωή. Πολλές τάξεις μεγέθους μεγαλύτεροι. Το να κατανοήσουμε πόσο μεγάλοι είναι αυτοί οι αριθμοί είναι πραγματικά απαραίτητο για την κατανόηση του Bitcoin στο σύνολό του.

Ας πάρουμε το SHA-256, μία από τις συναρτήσεις κατακερματισμού(hash functions) που χρησιμοποιείται στο Bitcoin, ως συγκεκριμένο παράδειγμα. Είναι φυσικό να αναλογιζόμαστε τα 256 bit ως “διακόσια πενήντα έξι”, το οποίο δεν είναι καθόλου μεγάλος αριθμός. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός στο SHA-256 μιλάει για τάξεις μεγέθους — κάτι που οι εγκέφαλοί μας δεν είναι καλά εξοπλισμένοι για να διαχειριστούν.

Ενώ το μήκος bit είναι μια βολική μέθοδος μέτρησης, το πραγματικό νόημα των 256-bit ασφάλειας χάνεται στη μετάφραση. Παρόμοια με τα εκατομμύρια(10⁶) και τα δισεκατομμύρια (10⁹) παραπάνω, ο αριθμός στο SHA-256 αναφέρεται σε τάξεις μεγέθους (2²⁵⁶).

Άρα, πόσο ισχυρό είναι το SHA-256, ακριβώς;

“Το SHA-256 είναι πολύ ισχυρό. Δεν είναι σαν το σταδιακό αυξητικό βήμα από MD5 σε SHA1. Μπορεί να διαρκέσει αρκετές δεκαετίες, εκτός και αν υπάρξει κάποια σημαντικά πρωτοποριακή επίθεση.“ — Satoshi Nakamoto

Ας το κάνουμε πιο ξεκάθαρο. Το 2²⁵⁶ ισούται με τον ακόλουθο αριθμό:

115 quattuorvigintillion 792 trevigintillion 89 duovigintillion 237 unvigintillion 316 vigintillion 195 novemdecillion 423 octodecillion 570 septendecillion 985 sexdecillion 8 quindecillion 687 quattuordecillion 907 tredecillion 853 duodecillion 269 undecillion 984 decillion 665 nonillion 640 octillion 564 septillion 39 sextillion 457 quintillion 584 quadrillion 7 trillion 913 billion 129 million 639 thousand 936.

Μιλάμε για πολλά nonillions! Το να κατανοήσουμε αυτό τον αριθμό είναι σχεδόν αδύνατο. Δεν υπάρχει τίποτα στο φυσικό σύμπαν με το οποίο μπορούμε να το συγκρίνουμε. Είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των ατόμων στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος απλά δεν έχει εξελιχθεί για να τον συλλάβει.

Μια από τις καλύτερες απεικονίσεις της πραγματικής δύναμης του SHA-256 είναι το ακόλουθο βίντεο του Grant Sanderson. Εύστοχα ονομαζόμενο “Πόσο ασφαλής είναι η ασφάλεια 256 bit;” δείχνει πολύ όμορφα πόσο μεγάλος είναι ένας χώρος 256 bit. Κάντε στον εαυτό σας την χάρη και αφιερώστε πέντε λεπτά για να το παρακολουθήσετε. Όπως όλα τα άλλα βίντεο του 3Blue1Brown δεν είναι μόνο συναρπαστικό αλλά και εξαιρετικά καλοφτιαγμένο. Προειδοποίηση: Μπορεί να πέσετε σε ένα λαγούμι μαθηματικών.

Απάντηση: Αρκετά ασφαλής. Απάντηση: Αρκετά ασφαλής.

Ο Bruce Schneier χρησιμοποίησε τα φυσικά όρια του υπολογισμού για να θέσει τον αριθμό αυτό υπό προοπτική: ακόμη και αν μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν βέλτιστο υπολογιστή, ο οποίος θα χρησιμοποιούσε κάθε παρεχόμενη ενέργεια για να αναστρέφει τα bit τέλεια, να κατασκευάσουμε μια σφαίρα Dyson γύρω από τον ήλιο μας, και να τον αφήσουμε να λειτουργεί για 100 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων χρόνια, θα εξακολουθούσαμε να έχουμε μόνο 25% πιθανότητα να βρούμε ένα ψύλλο σε έναν αχυρώνα 256-bit.

“Αυτοί οι αριθμοί δεν έχουν καμία σχέση με την τεχνολογία των συσκευών· είναι τα μέγιστα που επιτρέπει η θερμοδυναμική. Και υπονοούν έντονα ότι οι επιθέσεις brute-force ενάντια σε κλειδιά 256-bit θα είναι ανέφικτες έως ότου οι υπολογιστές κατασκευάζονται από κάτι άλλο πέρα από ύλη και καταλαμβάνουν κάτι διαφορετικό του χώρου». — Bruce Schneier

Είναι δύσκολο να μεγαλοποιήσουμε την βαθύτητα αυτού. Η ισχυρή κρυπτογραφία ανατρέπει την ισορροπία δυνάμεων του φυσικού κόσμου που έχουμε τόσο συνηθίσει. Αδιάρρηκτα πράγματα δεν υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο. Εφάρμοσε αρκετή δύναμη και θα μπορέσεις να ανοίξεις οποιαδήποτε θύρα, κουτί ή σεντούκι.

Το σεντούκι του Bitcoin είναι πολύ διαφορετικό. Ασφαλίζεται από ισχυρή κρυπτογραφία, η οποία δεν καταρρέει μέσω brute-force. Και όσο διατηρούνται οι υποκείμενες μαθηματικές υποθέσεις, το brute-force είναι το μόνο που έχουμε. Ομολογουμένως, υπάρχει επίσης η επιλογή μίας παγκόσμιας επίθεσης με κλειδί των 5$. Τα βασανιστήρια όμως δεν θα λειτουργήσουν για όλες τις διευθύνσεις bitcoin, και οι κρυπτογραφικοί τοίχοι του bitcoin θα εμποδίσουν τις επιθέσεις brute-force. Ακόμη και αν του επιτεθείτε με τη δύναμη χιλίων ήλιων. Κυριολεκτικά.

Το γεγονός αυτό και οι συνέπειές του συνοψίζονταν ξεκάθαρα στην έκκληση για κρυπτογραφικά όπλα: “Κανένα ποσό καταναγκαστικής δύναμης δεν θα λύσει ποτέ ένα μαθηματικό πρόβλημα”.

“Δεν είναι προφανές ότι ο κόσμος έπρεπε να λειτουργεί κατ’ αυτό το τρόπο. Αλλά με κάποιο τρόπο το σύμπαν ευνοεί την κρυπτογράφηση.“ — Julian Assange

Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα με βεβαιότητα αν η εύνοια αυτή του σύμπαντος είναι γνήσια ή όχι. Είναι πιθανό ότι η υπόθεσή μας για μαθηματικές ασυμμετρίες είναι λανθασμένη και να διαπιστώσουμε ότι το Ρ στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με NP, ή να βρούμε εκπληκτικά γρήγορες λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα τα οποία προς το παρόν θεωρούμε ότι είναι δύσκολα. Εάν έχουν έτσι τα πράγματα, η κρυπτογραφία όπως την γνωρίζουμε θα σταματήσει να υφίσταται, και οι επιπτώσεις θα έκαναν πιθανότατα τον κόσμο αγνώριστο.

“Vires in Numeris” = “Δύναμη σε Αριθμούς” — epii

Το Vires in numeris δεν αποτελεί μόνο πιασάρικο σλόγκαν που χρησιμοποιείται από τους bitcoiners. Η συνειδητοποίηση ότι υπάρχει μια ανυπέρβλητη δύναμη που βρίσκεται στους αριθμούς είναι ουσιαστική. Η κατανόηση αυτού του γεγονότος και η ανατροπή των υφιστάμενων ισορροπιών δυνάμεων που επιτρέπει, άλλαξε την άποψή μου για τον κόσμο και το μέλλον που βρίσκεται μπροστά μας.

Ένα άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι το γεγονός ότι δεν χρειάζεται να ζητήσετε από κανέναν άδεια για συμμετοχή στο Bitcoin. Δεν υπάρχει σελίδα για εγγραφή, καμία αρμόδια εταιρεία, καμία κρατική υπηρεσία στην οποία να στείλετε έντυπο αίτησης. Δημιουργήστε απλά έναν μεγάλο αριθμό και θα είστε πάνω-κάτω έτοιμοι να ξεκινήσετε. Η κεντρική αρχή για τη δημιουργία λογαριασμού είναι τα μαθηματικά. Και ένας Θεός μόνο γνωρίζει ποιός είναι υπεύθυνος για αυτά.

Παραδείγματα Ελλειπτικών Καμπυλών (cc-by-sa Emmanuel Boutet) Παραδείγματα Ελλειπτικών Καμπυλών (cc-by-sa Emmanuel Boutet)

Το Bitcoin βασίζεται στην καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητας που έχουμε. Ενώ υπάρχουν ακόμη πολλά ανοιχτά προβλήματα στη φυσική, την επιστήμη των υπολογιστών και τα μαθηματικά, είμαστε αρκετά σίγουροι για κάποια πράγματα. Το ότι υπάρχει μια ασυμμετρία μεταξύ της εύρεσης λύσεων και της επαλήθευσης της ορθότητας αυτών των λύσεων είναι ένα τέτοιο πράγμα. Το ότι ο υπολογισμός απαιτεί ενέργεια είναι άλλο ένα. Με άλλα λόγια: η εύρεση ενός ψύλλου στ’ άχυρα είναι πιο δύσκολη από το να ελέγξετε αν το πράγμα στο χέρι σας είναι όντως ψύλλος ή όχι. Και η εύρεση του ψύλλου απαιτεί έργο.

Η απεραντοσύνη του χώρου διευθύνσεων του Bitcoin είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Ο αριθμός των ιδιωτικών κλειδιών ακόμα περισσότερο. Είναι συναρπαστικό το πόσο πολύ ο σύγχρονος κόσμος μας συνοψίζεται στην αδυναμία της εύρεσης ενός ψύλλου σε έναν ακατάλυπτα μεγάλο αχυρώνα. Αντιλαμβάνομαι το γεγονός αυτό περισσότερο από ποτέ.

Το Bitcoin μου έμαθε ότι υπάρχει δύναμη σε αριθμούς.

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 16: Στοχασμοί πάνω στο “Μην εμπιστεύεστε, επαληθεύστε”

“Τώρα για τα αποδεικτικά στοιχεία,” είπε ο βασιλιάς, “και στη συνέχεια η ποινή.”

Το Bitcoin στοχεύει στην αντικατάσταση, ή τουλάχιστον την παροχή εναλλακτικής λύσης, των συμβατικών νομισμάτων. Τα συμβατικά νομίσματα συνδέονται με μια κεντρική αρχή, ανεξάρτητα αν μιλάμε για νόμιμο χρήμα όπως το δολάριο των ΗΠΑ ή σύγχρονα χρήματα τύπου Μονόπολης όπως τα V-Bucks του Fortnite. Και στα δύο παραδείγματα, θα πρέπει να εμπιστευτείτε την κεντρική αρχή για να εκδίδει, να διαχειρίζεται και να κυκλοφορεί τα χρήματά σας. Το Bitcoin λύνει αυτόν τον δεσμό, και το βασικό πρόβλημα που επιλύει το Bitcoin είναι το θέμα της εμπιστοσύνης.

“Το βασικό πρόβλημα με το συμβατικό νόμισμα είναι όλη η εμπιστοσύνη που απαιτείται για να λειτουργήσει. […] Αυτό που χρειάζεται είναι ένα ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμών βασισμένο στην κρυπτογραφική απόδειξη αντί της εμπιστοσύνης.“ — Satoshi

Το Bitcoin λύνει το πρόβλημα της εμπιστοσύνης με το να είναι πλήρως αποκεντρωμένο, χωρίς κεντρικό server ή έμπιστα μέρη. Ούτε καν έμπιστα τρίτα μέρη, αλλά έμπιστα μέρη, τελεία και παύλα. Όταν δεν υπάρχει κεντρική αρχή, απλά δεν υπάρχει κανείς που μπορείς να εμπιστευτείς. Η πλήρης αποκέντρωση είναι η καινοτομία. Είναι η ρίζα της ανθεκτικότητας του Bitcoin, ο λόγος για τον οποίο είναι ακόμα ζωντανό. Η αποκέντρωση είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο έχουμε την εξόρυξη(mining), τους κόμβους(nodes), τα υλισμικά πορτοφόλια(hardware wallets) και ναι, το blockchain. Το μόνο που πρέπει να “εμπιστευτείτε” είναι ότι η κατανόηση που έχουμε των μαθηματικών και της φυσικής δεν είναι εντελώς λανθασμένη και ότι η πλειοψηφία των miners ενεργεί ειλικρινά (κάτι που τους δίνεται κίνητρο να κάνουν).

Ενώ ο κανονικός κόσμος λειτουργεί υπό την υπόθεση του «εμπιστεύσου, αλλά επαλήθευσε», το Bitcoin λειτουργεί υπό την υπόθεση του «μην εμπιστεύεσαι, επαλήθευσε». Ο Satoshi έκανε τη σημασία της άρσης της εμπιστοσύνης πολύ ξεκάθαρη τόσο στην εισαγωγή όσο και στον επίλογο του Bitcoin whitepaper.

“Επίλογος: Έχουμε προτείνει ένα σύστημα για ηλεκτρονικές συναλλαγές χωρίς να στηρίζεται σε εμπιστοσύνη”. — Satoshi Nakamoto

Παρατηρήστε ότι το “χωρίς να στηρίζεται σε εμπιστοσύνη” χρησιμοποιείται εντός ενός πολύ συγκεκριμένου πλαισίου εδώ. Μιλάμε για έμπιστα τρίτα μέρη, δηλαδή για άλλες οντότητες στις οποίες εμπιστεύεστε την παραγωγή, κατοχή και επεξεργασία των χρημάτων σας. Υποτίθεται, για παράδειγμα, ότι μπορείτε να εμπιστευτείτε τον υπολογιστή σας.

Όπως έδειξε ο Ken Thompson στη διάλεξη του βραβείου Turing του, η εμπιστοσύνη είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο πράγμα στον υπολογιστικό κόσμο. Κατά την εκτέλεση ενός προγράμματος, πρέπει να εμπιστεύεστε όλων των ειδών τα λογισμικά (και υλικά) τα οποία, θεωρητικά, θα μπορούσαν να αλλάξουν με κακόβουλο τρόπο το πρόγραμμα που προσπαθείτε να εκτελέσετε. Όπως συνοψίζει και ο Thompson στο Reflections on Trusting Trust: “Το ηθικό δίδαγμα είναι προφανές. Δεν μπορείτε να εμπιστεύεστε κώδικα που δεν δημιουργήσατε πλήρως οι ίδιοι.”

Ο Thompson έδειξε ότι ακόμη και αν έχετε πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα, ο μεταγλωττιστής σας — ή οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα ή υλικό που διαχειρίζεται προγράμματα— θα μπορούσε να υπονομευθεί και η ανίχνευση της παράνομης αυτής πρόσβασης (backdoor) θα ήταν πολύ δύσκολη. Έτσι, στην πράξη, δεν υπάρχει κάποιο σύστημα που πραγματικά δεν απαιτεί εμπιστοσύνη. Θα έπρεπε να δημιουργήσετε από την αρχή όλο το λογισμικό και όλο το υλικό σας (συμβολομεταφραστές, μεταγλωττιστές, συνδέτες κ.λπ.) χωρίς τη βοήθεια οποιουδήποτε εξωτερικού λογισμικού ή μηχανημάτων που υποστηρίζονται από λογισμικό.

“Αν θέλετε να φτιάξετε μια μηλόπιτα από το μηδέν, θα πρέπει πρώτα να εφεύρετε το σύμπαν”. — Carl Sagan

Το Ken Thompson Hack είναι ένα ιδιαίτερα ευρηματικό και δύσκολα ανιχνεύσιμο backdoor, οπότε ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά σε ένα backdoor που ανιχνεύεται δύσκολα και λειτουργεί χωρίς την τροποποίηση οποιουδήποτε λογισμικού. Ερευνητές βρήκαν έναν τρόπο να υπονομεύσουν κρίσιμο-για-την-ασφάλεια υλικό(hardware), αλλάζοντας την πολικότητα των ακαθαρσιών του πυριτίου. Απλά αλλάζοντας τις φυσικές ιδιότητες των υλικών που κατασκευάζονται τα τσιπ υπολογιστών, ήταν σε θέση να υπονομεύσουν μια κρυπτογραφικά ασφαλή γεννήτρια τυχαίων αριθμών. Δεδομένου ότι η αλλαγή αυτή δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή, το backdoor δεν μπορεί να ανιχνευθεί μέσω οπτικής εξέτασης, η οποία είναι ένας από τους σημαντικότερους μηχανισμούς ανίχνευσης παραβιάσεων για τσιπ όπως αυτά.

Stealthy Dopant-Level Hardware Trojans by Becker, Regazzoni, Paar, Burleson Stealthy Dopant-Level Hardware Trojans by Becker, Regazzoni, Paar, Burleson

Ακούγεται τρομακτικό; Λοιπόν, ακόμη και αν μπορούσατε να κατασκευάσετε τα πάντα από το μηδέν, θα έπρεπε παρ’ όλα αυτά να εμπιστευτείτε τα υποκείμενα μαθηματικά. Θα πρέπει να εμπιστευτείτε ότι το secp256k1 είναι μια ελλειπτική καμπύλη χωρίς backdoors. Ναι, κακόβουλα backdoors μπορούν να εισαχθούν στα μαθηματικά θεμέλια των κρυπτογραφικών λειτουργιών και θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι έχει ήδη συμβεί τουλάχιστον μία φορά. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι να είστε παρανοϊκοί, και το γεγονός ότι όλα, από το υλικό σας, μέχρι το λογισμικό σας και τις ελλειπτικές καμπύλες που χρησιμοποιούνται μπορούν να έχουν backdoors είναι μερικοί από αυτούς.

“Μην εμπιστεύεστε. Επαληθεύστε.”

Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι ο υπολογισμός που δεν απαιτεί εμπιστοσύνη είναι ουτοπικός. Το Bitcoin είναι ίσως το μόνο σύστημα που πλησιάζει περισσότερο αυτή την ουτοπία, παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να χρησιμοποιεί την ελάχιστη δυνατή εμπιστοσύνη, με στόχο την άρση αυτής όπου αυτό είναι δυνατό. Αναμφισβήτητα, η “αλυσίδα” εμπιστοσύνης είναι ατελείωτη, καθώς θα πρέπει να εμπιστευτείτε ότι ο υπολογισμός απαιτεί ενέργεια, ότι το P δεν ισοδυναμεί με NP και ότι βρίσκεστε στην θεμελιώδης πραγματικότητα και όχι φυλακισμένοι σε κάποια προσομοίωση από κακόβουλους αυτουργούς.

Προγραμματιστές εργάζονται σε εργαλεία και διαδικασίες για να ελαχιστοποιήσουν περαιτέρω οποιαδήποτε εναπομείνουσα εμπιστοσύνη. Για παράδειγμα, προγραμματιστές του Bitcoin δημιούργησαν το Gitian, το οποίο είναι μια μέθοδος διανομής λογισμικού για τη δημιουργία ντετερμινιστικών εκδόσεων. Η ιδέα είναι ότι αν πολλαπλοί προγραμματιστές είναι σε θέση να αναπαράγουν πανομοιότυπα δυαδικά αρχεία, μειώνεται η πιθανότητα κακόβουλης παρέμβασης. Τα εξεζητημένα backdoors δεν είναι ο μόνος τρόπος επίθεσης. Ο απλός εκβιασμός είναι επίσης μια πραγματική απειλή. Όπως και στο κύριο πρωτόκολλο, η αποκέντρωση χρησιμοποιείται για την ελαχιστοποίηση της εμπιστοσύνης.

Καταβάλλονται διάφορες προσπάθειες για να βελτιωθεί το πρόβλημα της κότας και του αβγού όσον αφορά το bootstrapping, το οποίο τόσο εξαιρετικά επισήμανε το hack του Ken Thompson. Μια τέτοια προσπάθεια είναι το Guix (προφερόμενο geeks), το οποίο χρησιμοποιεί μια συναρτησιακά δηλωθείσα διαχείριση πακέτων που οδηγεί σε αναπαραγώγιμες κατασκευές bit-for-bit εκ σχεδιασμού. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν χρειάζεται να εμπιστεύεστε πλέον κανέναν διακομιστή παροχής λογισμικού, αφού μπορείτε να επαληθεύσετε ότι το δυαδικό αρχείο που σας παρέχεται δεν έχει παραποιηθεί μέσω της ανακατασκευής του από το μηδέν. Πρόσφατα, συγχωνεύθηκε ένα pull-request για να ενσωματώσει το Guix στη διαδικασία κατασκευής του Bitcoin.

Ποιό ήταν πρώτο, η κότα ή το αβγό; Ποιό ήταν πρώτο, η κότα ή το αβγό;

Ευτυχώς, το Bitcoin δεν βασίζεται σε ένα μόνο αλγόριθμο ή κομμάτι υλικού. Ένα αποτέλεσμα της ριζικής αποκέντρωσης του Bitcoin είναι ένα κατανεμημένο μοντέλο ασφάλειας. Παρόλο που τα παραπάνω περιγραφόμενα backdoors δεν πρέπει να υποτιμούνται, είναι απίθανο ότι κάθε λογισμικό πορτοφόλι, κάθε υλισμικό πορτοφόλι, κάθε κρυπτογραφική βιβλιοθήκη, κάθε εφαρμογή κόμβου και κάθε μεταγλωττιστής κάθε γλώσσας έχει υπονομευθεί. Δυνατό, αλλά εξαιρετικά απίθανο.

Σημειώστε ότι μπορείτε να δημιουργήσετε ένα ιδιωτικό κλειδί χωρίς να βασίζεστε σε οποιοδήποτε υπολογιστικό υλικό ή λογισμικό. Μπορείτε να ρίξετε ένα νόμισμα μερικές φορές, αν και ανάλογα με το νόμισμά σας και το στυλ ριξήματος, η πηγή της τυχαιότητας αυτής μπορεί να μην είναι επαρκώς τυχαία. Υπάρχει λόγος για τον οποίο πρωτόκολλα αποθήκευσης όπως το Glacier συμβουλεύουν να χρησιμοποιείτε ζάρια ποιότητας καζίνο ως μία εκ των δύο πηγών εντροπίας.

Το Bitcoin με ανάγκασε να σκεφτώ με τι πραγματικά συνεπάγεται το να μην εμπιστεύεσαι κανέναν. Αύξησε την αντίληψή μου στο πρόβλημα του bootstrapping και την έμμεση “αλυσίδα” εμπιστοσύνης στην ανάπτυξη και εκτέλεση λογισμικού. Αύξησε επίσης την αντίληψή μου στους πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να υπονομευθεί το λογισμικό και το υλικό.

Το Bitcoin μου έμαθε να μην εμπιστεύομαι, αλλά να επαληθεύω.

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 17: Ο προσδιορισμός της ώρας απαιτεί έργο

“Θεέ μου, Θεέ μου! Θα έχω αργήσει!”

Συχνά λέγεται ότι τα bitcoin εξορύσσονται επειδή χιλιάδες υπολογιστές εργάζονται για την επίλυση πολύπλοκων μαθηματικών προβλημάτων. Ορισμένα προβλήματα πρέπει να επιλυθούν και αν υπολογίσετε τη σωστή απάντηση, θα “παράγετε” ένα bitcoin. Ενώ αυτή η απλοποιημένη θεώρηση της εξόρυξης των bitcoin μπορεί να επικοινωνηθεί πιο εύκολα, υπερβαίνει κάπως τον ορισθέντα στόχο. Τα bitcoin δεν παράγονται ή δημιουργούνται και η όλη ταλαιπωρία δεν αφορά στην επίλυση συγκεκριμένων μαθηματικών προβλημάτων. Επίσης, τα μαθηματικά δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκα. Αυτό που είναι περίπλοκο είναι ο προσδιορισμός της ώρας σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα.

Όπως περιγράφεται στο whitepaper, το σύστημα proof-of-work (επίσης γνωστό ως mining) είναι ένας τρόπος για την υλοποίηση ενός κατανεμημένου διακομιστή χρονοσήμανσης.

Αποσπάσματα από το whitepaper. Είπε κανείς timechain; Αποσπάσματα από το whitepaper. Είπε κανείς timechain;

Όταν έμαθα για πρώτη φορά πώς δουλεύει το Bitcoin, πίστευα επίσης ότι το proof-of-work είναι μη αποδοτικό και σπάταλο. Μετά από λίγο, άρχισα να αλλάζω την αντίληψή μου για την κατανάλωση ενέργειας του Bitcoin. Φαίνεται ότι το proof-of-work παραμένει σήμερα ευρέως παρανοημένo, στο έτος 10 ΑB (μετά Bitcoin).

Δεδομένου ότι τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν στο proof-of-work είναι τεχνητά, πολλοί άνθρωποι φαίνεται να πιστεύουν ότι είναι άχρηστη δουλειά. Εάν το σημείο εστίασης βρίσκεται καθαρά στον υπολογισμό, τότε πρόκειται για κατανοητό συμπέρασμα. Αλλά το Bitcoin δεν αφορά τον υπολογισμό. Έχει να κάνει με την ανεξάρτητη συμφωνία για τη σειρά των πραγμάτων.

Το proof-of-work είναι ένα σύστημα στο οποίο όλοι μπορούν να επιβεβαιώσουν τι συνέβη και με ποιά σειρά συνέβη. Αυτή η ανεξάρτητη επιβεβαίωση είναι αυτό που οδηγεί σε συναίνεση, μια ατομική συμφωνία από πολλαπλά συμβαλλόμενα μέρη για το ποιός κατέχει τι.

Σε ένα ριζικά αποκεντρωμένο περιβάλλον, δεν έχουμε την πολυτέλεια της απόλυτης ώρας. Οποιοδήποτε ρολόι θα εισήγαγε ένα έμπιστο τρίτο μέρος, ένα κεντρικό σημείο στο σύστημα στο οποίο πρέπει να βασιζόμαστε και που θα μπορούσε να γίνει στόχος επίθεσης. «Ο χρονισμός είναι το βασικό πρόβλημα», όπως τονίζει ο Grisha Trubetskoy. Και ο Satoshi έλυσε με έξοχο τρόπο αυτό το πρόβλημα εφαρμόζοντας ένα αποκεντρωμένο ρολόι μέσω ενός proof-of-work blockchain. Όλοι συμφωνούν εκ των προτέρων ότι η αλυσίδα με το περισσότερο σωρευτικό έργο είναι η πηγή της αλήθειας. Είναι εξ ορισμού αυτό που πραγματικά συνέβη. Η συμφωνία αυτή είναι αυτό που είναι πλέον γνωστό ως συναίνεση Nakamoto.

“Το δίκτυο βάζει χρονοσημάνσεις σε συναλλαγές θέτοντας τις τιμές κατακερματισμού εντός μίας εξελισσόμενης αλυσίδας που χρησιμεύει ως απόδειξη της σειράς των γεγονότων που μαρτυρήθηκαν” — Satoshi Nakamoto

Χωρίς έναν σταθερό τρόπο να καθορίσει κανείς την ώρα, δεν υπάρχει σταθερός τρόπος να ξεχωρίσουμε το πριν από το μετά. Η αξιόπιστη διάταξη είναι αδύνατη. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η συναίνεση Nakamoto είναι ο τρόπος με τον οποίο το Bitcoin καθορίζει με συνέπεια την ώρα. Η δομή κινήτρων του συστήματος παράγει ένα πιθανοτικό, αποκεντρωμένο ρολόι, χρησιμοποιώντας τόσο την απληστία όσο και το προσωπικό συμφέρον των ανταγωνιζόμενων συμμετεχόντων. Το γεγονός ότι αυτό το ρολόι είναι ανακριβές είναι άσχετο, διότι η σειρά των γεγονότων είναι τελικά ξεκάθαρη και μπορεί να επαληθευτεί από οποιονδήποτε.

Χάρη στο proof-of-work, τόσο η εργασία όσο και η επαλήθευση της εργασίας είναι ριζικά αποκεντρωμένες. Όλοι μπορούν να συμμετάσχουν και να αποχωρήσουν κατά βούληση, και όλοι μπορούν να επαληθεύσουν τα πάντα ανά πάσα στιγμή. Όχι μόνο αυτό, αλλά ο καθένας μπορεί να επαληθεύσει την κατάσταση του συστήματος ξεχωριστά, χωρίς να χρειάζεται να βασιστεί σε κανέναν άλλο για επαλήθευση.

Η κατανόηση του proof-of-work απαιτεί χρόνο. Συχνά φαίνεται να είναι παράλογο, και ενώ οι κανόνες είναι απλοί, οδηγούν σε ιδιαίτερα περίπλοκα φαινόμενα. Για μένα, βοήθησε η αλλαγή της αντίληψής μου για την εξόρυξη. Χρήσιμο, όχι άχρηστο. Επαλήθευση, όχι υπολογισμός. Ώρα, όχι block.

Tο Bitcoin μου έμαθε ότι ο καθορισμός της ώρας είναι δύσκολος, ειδικά αν είσαι αποκεντρωμένος.

Through the Looking-Glass

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 18: Κινηθείτε αργά και μην σπάσετε πράγματα

Έτσι η βάρκα έπλεε αργά, κάτω από την ηλιόλουστη καλοκαιρινή μέρα, με το χαρούμενο πλήρωμά της και τη μουσική από φωνές και γέλιο…

Μπορεί να είναι ένα νεκρό μάντρα, αλλά το “κινηθείτε γρήγορα και σπάστε πράγματα” εξακολουθεί να είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η πλειοψηφία του τεχνολογικού κόσμου. Η ιδέα ότι δεν έχει σημασία αν επιτύχουμε το σωστό αποτέλεσμα την πρώτη φορά είναι ένας βασικός πυλώνας της νοοτροπίας του “απoτύχετε νωρίς, αποτύχετε συχνά”. Η επιτυχία μετράται σε ανάπτυξη, έτσι ώστε όσο αναπτύσεστε όλα είναι καλά. Εάν κάτι δεν λειτουργεί αρχικά απλά αλλάζετε κατεύθυνση και επαναλαμβάνετε. Με άλλα λόγια: ρίξτε αρκετά σκατά στον τοίχο και δείτε τι κολλάει.

Το Bitcoin είναι πολύ διαφορετικό. Είναι διαφορετικό ήδη από το σχεδιασμό του. Είναι διαφορετικό εξ ανάγκης. Όπως επεσήμανε ο Satoshi, το ηλεκτρονικό χρήμα έχει δοκιμαστεί πολλές φορές στο παρελθόν και όλες οι προηγούμενες προσπάθειες απέτυχαν επειδή υπήρχε πάντοτε ένα κεφάλι που μπορούσε να αποκοπεί. Η καινοτομία του Bitcoin είναι ότι πρόκειται για ένα κτήνος χωρίς κεφάλια.

“Πολλοί άνθρωποι απορρίπτουν αυτόματα το ηλεκτρονικό χρήμα ως χαμένη υπόθεση εξαιτίας όλων των εταιρειών που απέτυχαν από τη δεκαετία του 1990. Ελπίζω πως είναι προφανές ότι μόνο η κεντρικά ελεγχόμενη φύση αυτών των συστημάτων ήταν που τους καταδίκασε”. — Satoshi Nakamoto

Μια συνέπεια αυτής της ριζικής αποκέντρωσης είναι μια εγγενής αντίσταση στην αλλαγή. Το “κινηθείτε γρήγορα και σπάστε πράγματα” δεν λειτουργεί και ούτε πρόκειται ποτέ να λειτουργήσει στο επίπεδο βάσης του Bitcoin. Ακόμα κι αν ήταν επιθυμητό, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς να πειστούν όλοι να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Αυτό σημαίνει κατανεμημένη συναίνεση. Αυτή είναι η φύση του Bitcoin.

“Η φύση του Bitcoin είναι τέτοια που από τη στιγμή που κυκλοφόρησε η έκδοση 0.1, ο σχεδιασμός του πηρύνα κατοχυρώθηκε για το υπόλοιπο της ζωής του.” — Satoshi Nakamoto

Αυτή είναι μια από τις πολλές παράδοξες ιδιότητες του Bitcoin. Όλοι πιστέψαμε ότι οτιδήποτε είναι λογισμικό μπορεί να αλλάξει εύκολα. Αλλά η φύση του θηρίου αυτού κάνει την αλλαγή του αναθεματισμένα δύσκολη.

Όπως πολύ όμορφα δείχνει ο Hasu στο Unpacking Bitcoin’s Social Contract, η αλλαγή των κανόνων του Bitcoin είναι δυνατή μόνο μέσω της πρότασης μιας αλλαγής, και κατόπιν πείθοντας όλους τους χρήστες του Bitcoin να υιοθετήσουν αυτήν την αλλαγή. Αυτό καθιστά το Bitcoin αρκετά ανθεκτικό στην αλλαγή, παρόλο που είναι λογισμικό.

Η ανθεκτικότητα αυτή είναι μία από τις πιο σημαντικές ιδιότητες του Bitcoin. Τα κρίσιμα συστήματα λογισμικού πρέπει να είναι αντι-εύθραυστα (antifragile), πράγμα που εγγυάται η αλληλεπίδραση του κοινωνικού και τεχνικού επιπέδου του Bitcoin. Τα νομισματικά συστήματα είναι από τη φύση τους ανταγωνιστικά και, όπως γνωρίζουμε εδώ και χιλιάδες χρόνια, τα στερεά θεμέλια είναι απαραίτητα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον.

“καί κατέβη ἡ βροχή καί ἦλθον οἱ ποταμοί καί ἔπνευσαν οἱ ἄνεμοι καί προσέπεσον τῇ οἰκίᾳ ἐκείνῃ, καί οὐκ ἔπεσε· τεθεμελίωτο γάρ ἐπί τήν πέτραν. “— Κατά Ματθαίον 7:24–27

Μπορεί να υποστηριχθεί ότι σε αυτή την παραβολή των σοφών και των ανόητων οικοδόμων, το Bitcoin δεν είναι το σπίτι. Είναι η πέτρα. Αμετάβλητο, ακίνητο, παρέχοντας τα θεμέλια για ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ακριβώς όπως οι γεωλόγοι, που γνωρίζουν ότι οι σχηματισμοί βράχων συνεχώς κινούνται και εξελίσσονται, μπορεί κανείς να δει ότι το Bitcoin πάντοτε κινείται και εξελίσσεται επίσης. Απλά πρέπει να ξέρετε πού να κοιτάξετε και πώς να το δείτε.

Η εισαγωγή των pay to script hash και segregated witness αποτελούν απόδειξη ότι οι κανόνες του Bitcoin μπορούν να αλλάξουν εάν αρκετοί χρήστες είναι πεπεισμένοι ότι η υιοθέτηση της εν λόγω αλλαγής είναι προς όφελος του δικτύου. Το τελευταίο επέτρεψε την ανάπτυξη του lightning network, το οποίο είναι ένα από τα σπίτια που χτίζονται πάνω στα στέρεα θεμέλια του Bitcoin. Οι μελλοντικές αναβαθμίσεις, όπως οι Schnorr signatures, θα ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα και ιδιωτικότητα καθώς και τα script (που διαβάζονται: smart contracts), τα οποία θα είναι πανομοιότυπα με τις απλές συναλλαγές χάρη στο Taproot. Οι σοφοί οικοδόμοι πράγματι χτίζουν πάνω σε στέρεα θεμέλια.

Ο Satoshi δεν ήταν μόνο ένας τεχνολογικά σοφός οικοδόμος. Κατανοούσε επίσης ότι θα ήταν αναγκαίο να ληφθούν ιδεολογικά σοφές αποφάσεις.

“Το να είναι ανοιχτού κώδικα σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να ελέγξει ανεξάρτητα τον κώδικα. Εάν ήταν κλειστού κώδικα, κανείς δεν θα μπορούσε να επαληθεύσει την ασφάλεια. Νομίζω ότι είναι απαραίτητο ένα πρόγραμμα αυτής της φύσεως να είναι ανοιχτού κώδικα.“ — Satoshi Nakamoto

Η διαφάνεια είναι υψίστης σημασίας για την ασφάλεια καθώς και εγγενής στoν ανοικτό κώδικα και στο κίνημα του ελεύθερου λογισμικού. Όπως επεσήμανε ο Satoshi, τα ασφαλή πρωτόκολλα και ο κώδικας που τα εφαρμόζει πρέπει να είναι ανοικτά — δεν υπάρχει ασφάλεια μέσω ασάφειας. Ένα άλλο πλεονέκτημα σχετίζεται και πάλι με την αποκέντρωση: κώδικας ο οποίος μπορεί να εκτελείται, να μελετάται, να τροποποιείται, να αντιγράφεται και να διανέμεται ελεύθερα εξασφαλίζει ότι θα είναι ευρέως διαδεδομένος.

Η ριζικά αποκεντρωμένη φύση του Bitcoin είναι αυτό που το κάνει να κινείται αργά και συνετά. Ένα δίκτυο κόμβων, με τον καθένα εκτελούμενο από ένα κυρίαρχο άτομο, είναι εγγενώς ανθεκτικό στην αλλαγή — κακόβουλη ή μη. Δίχως κάποιον τρόπο για αναγκασμό των χρηστών σε ενημέρωση λογισμικού, η μόνη μέθοδος για να εισαχθούν αλλαγές είναι να πειστούν σιγά σιγά κάθε ένα από αυτά τα άτομα να υιοθετήσουν μια αλλαγή. Αυτή η μη κεντρική διαδικασία εισαγωγής και ανάπτυξης αλλαγών είναι αυτό που καθιστά το δίκτυο εξαιρετικά ανθεκτικό στις κακόβουλες αλλαγές. Είναι επίσης αυτό που κάνει την επισκευή σπασμένων πραγμάτων πιο δύσκολη απ’ ότι σε ένα κεντρικό περιβάλλον, γι’ αυτό όλοι προσπαθούν να μην σπάσουν πράγματα ευθύς εξαρχής.

Το Bitcoin μου έμαθε ότι το να κινείται αργά είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του, και όχι σφάλμα.

Through the Looking-Glass

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 19: Η ιδιωτικότητα δεν έχει πεθάνει

Οι παίκτες όλοι έπαιζαν ταυτόχρονα χωρίς να περιμένουν για σειρές, και τσακονώντουσαν όλο αυτό το διάστημα στο μέγιστο της φωνής τους, και σε πολύ λίγα λεπτά η Βασίλισσα ήταν ξέφρενα παθιασμένη και ξεκίνησε να χτυπάει τα πόδια της και να φωνάζει “κόψτε του το κεφάλι!” ή “κόψτε της το κεφάλι!” περίπου μία φορά το λεπτό.

Εάν πρόκειται να πιστέψουμε τους ειδήμονες, τότε η ιδιωτικότητα έχει πεθάνει από τη δεκαετία του 80. Η ψευδώνυμη εφεύρεση του Bitcoin και άλλα γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει. Η ιδιωτικότητα είναι ζωντανή, παρόλο που δεν είναι καθόλου εύκολο να δραπετεύσουμε από το κράτος παρακολούθησης.

Ο Satoshi κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια για να καλύψει τα ίχνη του και να αποκρύψει την ταυτότητά του. Δέκα χρόνια μετά, είναι ακόμα άγνωστο αν ο Satoshi Nakamoto ήταν ένα άτομο, μια ομάδα ανθρώπων, αρσενικό, θηλυκό ή χρονοταξιδιωτικό AI, το οποίο έθεσε τον εαυτό του σε λειτουργία για να κατακτήσει τον κόσμο. Αφήνοντας τις θεωρίες συνωμοσίας στην άκρη, ο Satoshi επέλεξε να ταυτίσει τον εαυτό του με Ιαπωνικό αρσενικό, γι ‘αυτό δεν υποθέτω, αλλά σέβομαι το φύλο που επέλεξε και αναφέρομαι σε αυτόν ως αρσενικού φύλου.

Δεν είμαι ο Dorian Nakamoto. Δεν είμαι ο Dorian Nakamoto.

Όποια και αν είναι η πραγματική του ταυτότητα, ο Satoshi κατάφερε να την κρύψει. Έθεσε ένα ενθαρρυντικό παράδειγμα για όλους όσους επιθυμούν να παραμείνουν ανώνυμοι: είναι δυνατό να υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο.

“Η κρυπτογράφηση λειτουργεί. Με τη σωστή εφαρμοργή της, τα ισχυρά συστήματα κρυπτογραφίας είναι ένα από τα λίγα πράγματα στα οποία μπορείτε να βασιστείτε.“ — Edward Snowden

Ο Satoshi δεν ήταν ο πρώτος ψευδώνυμος ή ανώνυμος εφευρέτης και δεν θα είναι ο τελευταίος. Μερικοί έχουν μιμηθεί άμεσα αυτό το ψευδώνυμο στυλ δημοσίευσης, όπως ο Tom Elvis Yedusor της φήμης του MimbleWimble, ενώ άλλοι έχουν δημοσιεύσει προηγμένες μαθηματικές αποδείξεις παραμένοντας εντελώς ανώνυμοι.

Είναι ένας παράξενος καινούργιος κόσμος στον οποίο ζούμε. Ένας κόσμος όπου η ταυτότητα είναι προαιρετική, οι συνεισφορές γίνονται αποδεκτές με βάση την αξία τους και οι άνθρωποι μπορούν να συνεργαστούν και να συναλλάσσονται ελεύθερα. Θα χρειαστεί κάποια προσαρμογή για να εξοικιωθούμε με αυτά τα νέα πρότυπα, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι όλα αυτά έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν τον κόσμο προς το καλύτερο.

Πρέπει όλοι να θυμόμαστε ότι η ιδιωτικότητα αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Και όσο οι άνθρωποι ασκούν και υπερασπίζονται αυτά τα δικαιώματα, η μάχη για την ιδωτικότητα κάθε άλλο παρά έχει ολοκληρωθεί. Το Bitcoin μου έμαθε ότι η ιδιωτικότητα δεν έχει πεθάνει.

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 20: Οι Cypherpunks γράφουν κώδικα

Βλέπω ότι προσπαθείς να εφεύρεις κάτι.

Όπως πολλές μεγάλες ιδέες, έτσι και το Bitcoin δεν βγήκε από το πουθενά. Έγινε εφικτό χρησιμοποιώντας και συνδυάζοντας πολλές καινοτομίες και ανακαλύψεις στα μαθηματικά, τη φυσική, την πληροφορική και άλλους τομείς. Αν και αναμφισβήτητα μεγαλοφυία, ο Satoshi δεν θα μπορούσε να έχει επινοήσει το Bitcoin χωρίς τους γίγαντες στων οποίων τις πλάτες στάθηκε.

«Αυτός που μόνο επιθυμεί και ελπίζει δεν παρεμβαίνει ενεργά στην πορεία των γεγονότων και στη διαμόρφωση του ίδιου του του πεπρωμένου». — Ludwig Von Mises

Ένας από αυτούς τους γίγαντες είναι ο Eric Hughes, ένας από τους ιδρυτές του cypherpunk κινήματος και συγγραφέας του cypherpunk manifesto. Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι ο Satoshi δεν επηρεάστηκε από αυτό το μανιφέστο. Μιλά για πολλά πράγματα που το Bitcoin επιτρέπει και αξιοποιεί, όπως άμεσες και ιδιωτικές συναλλαγές, ηλεκτρονικό χρήμα και μετρητά, ανώνυμα συστήματα και προστασία της ιδιωτικότητας μέσω κρυπτογραφίας και ψηφιακών υπογραφών.

“Η ιδιωτικότητα είναι απαραίτητη για μια ανοιχτή κοινωνία στην ηλεκτρονική εποχή. […] Δεδομένου ότι επιθυμούμε την ιδιωτικότητα, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι κάθε συμβαλλόμενο μέρος μιας συναλλαγής έχει γνώση μόνο αυτού που είναι άμεσα απαραίτητο για τη συγκεκριμένη συναλλαγή. […] Επομένως, η ιδιωτικότητα σε μια ανοιχτή κοινωνία απαιτεί ανώνυμα συστήματα συναλλαγών. Μέχρι τώρα, τα μετρητά ήταν το κύριο αυτό σύστημα. Ένα ανώνυμο σύστημα συναλλαγών δεν είναι ένα μυστικό σύστημα συναλλαγών. […] Εμείς οι Cypherpunks είμαστε αφοσιωμένοι στην κατασκευή ανώνυμων συστημάτων. Υπερασπιζόμαστε την ιδιωτικότητά μας με τη χρήση κρυπτογραφίας, με ανώνυμα συστήματα προώθησης αλληλογραφίας, με ψηφιακές υπογραφές και με ηλεκτρονικό χρήμα. Οι Cypherpunks γράφουν κώδικα. “ — Eric Hughes

Οι Cypherpunks δεν βρίσκουν καταφύγιο στις ελπίδες και τις ευχές. Παρεμβαίνουν ενεργά στην πορεία των γεγονότων και διαμορφώνουν oι ίδιοι το πεπρωμένο τους. Οι Cypherpunks γράφουν κώδικα.

Έτσι, με αληθινά Cypherpunk τρόπο, ο Satoshi κάθισε και άρχισε να γράφει κώδικα. Κώδικα που πήρε μια αφηρημένη ιδέα και απέδειξε στον κόσμο ότι πραγματικά λειτουργούσε. Κώδικα που έσπειρε τον σπόρο μιας νέας οικονομικής πραγματικότητας. Χάρη σε αυτόν τον κώδικα, ο καθένας μπορεί να επιβεβαιώσει ότι αυτό το καινοτόμο σύστημα λειτουργεί πραγματικά, και κάθε 10 λεπτά περίπου, το Bitcoin αποδεικνύει στον κόσμο ότι εξακολουθεί να ζει.

Αποσπάσματα κώδικα από την Bitcoin έκδοση 0.1.0 Αποσπάσματα κώδικα από την Bitcoin έκδοση 0.1.0

Για να σιγουρευτεί ότι η καινοτομία του υπερβαίνει τη φαντασία και γίνεται πραγματικότητα, ο Satoshi έγραψε κώδικα για να υλοποιήσει την ιδέα του πριν γράψει το whitepaper. Επιβεβαίωσε επίσης να μην καθυστερήσει οποιαδήποτε κυκλοφορία επ’ αόριστον. Εν τέλει, “πάντα θα υπάρχει ένα ακόμα πράγμα που πρέπει να γίνει”.

“Έπρεπε να γράψω όλο τον κώδικα προτού μπορέσω να πείσω τον εαυτό μου ότι θα μπορούσα να λύσω κάθε πρόβλημα, έπειτα έγραψα την εργασία”. — Satoshi Nakamoto

Στον σημερινό κόσμο των ατελείωτων υποσχέσεων και της αμφίβολης εκτέλεσης, μια άσκηση αφιερωμένης κατασκευής ήταν απελπιστικά αναγκαία. Να είστε σκόπιμοι, πείστε τον εαυτό σας ότι μπορείτε πραγματικά να λύσετε τα προβλήματα, και εφαρμόσετε τις λύσεις. Όλοι μας θα έπρεπε να επιδιώκουμε να είμαστε λίγο πιο cypherpunk.

Το Bitcoin μου έμαθε ότι οι cypherpunks γράφουν κώδικα.

Down the Rabbit Hole

Μάθημα 21: Μεταφορές για το μέλλον του Bitcoin

Ξέρω ότι κάτι ενδιαφέρον είναι βέβαιο ότι θα συμβεί…

Τις τελευταίες δεκαετίες, κατέστη προφανές ότι η τεχνολογική καινοτομία δεν ακολουθεί μια γραμμική τάση. Είτε πιστεύετε στην τεχνολογική μοναδικότητα είτε όχι, είναι αναμφισβήτητο ότι η πρόοδος είναι εκθετική σε πολλούς τομείς. Όχι μόνο αυτό, αλλά ο ρυθμός με τον οποίο υιοθετούνται οι τεχνολογίες επιταχύνεται και πριν καν το καταλάβεις, ο θάμνος της τοπικής σχολικής αυλής έχει εξαφανιστεί και τα παιδιά σου χρησιμοποιούν το Snapchat αντ’ αυτού. Οι εκθετικές καμπύλες έχουν την τάση να σας ρίχνουν ένα καλό χαστούκι στο πρόσωπο πολύ πριν τις δείτε να έρχονται.

Το Bitcoin είναι μια εκθετική τεχνολογία που βασίζεται σε εκθετικές τεχνολογίες. Το Our World in Data δείχνει όμορφα την αυξανόμενη ταχύτητα της τεχνολογικής υιοθέτησης, ξεκινώντας το 1903 με την εισαγωγή των σταθερών γραμμών. Σταθερές γραμμές, ηλεκτρισμός, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, διαδίκτυο, smartphones· όλα ακολουθούν εκθετικές τάσεις στην απόδοση-τιμή και υιοθέτηση. Το Bitcoin επίσης.

Το Bitcoin είναι κυριολεκτικά εκτός των γραφημάτων. Το Bitcoin είναι κυριολεκτικά εκτός των γραφημάτων.

Το Bitcoin δεν έχει ένα αλλά πολλαπλά δικτυακά φαινόμενα, τα οποία οδηγούν σε εκθετικά μοντέλα ανάπτυξης στον αντίστοιχο τομέα τους: τιμή, χρήστες, ασφάλεια, προγραμματιστές, μερίδιο αγοράς και υιοθέτηση ως παγκόσμιο χρήμα.

Έχοντας επιβιώσει τη βρεφική του ηλικία, το Bitcoin συνεχίζει να αναπτύσσεται καθημερινά σε περισσότερες από μία πτυχές. Ομολογουμένως, η τεχνολογία δεν έχει φτάσει την πλήρης ανάπτυξή της ακόμα. Θα μπορούσε να είναι στην εφηβεία της. Αλλά αν η τεχνολογία είναι εκθετική, ο δρόμος από την αφάνεια στην πανταχού παρουσία σίγουρα είναι σύντομος.

Κινητό τηλέφωνο, περίπου 1965 vs 2019 Κινητό τηλέφωνο, περίπου 1965 vs 2019

Στην TED ομιλία του το 2003, ο Jeff Bezos επέλεξε να χρησιμοποιήσει την ηλεκτρική ενέργεια ως μεταφορά για το μέλλον του διαδυκτίου. Και τα τρία φαινόμενα — η ηλεκτρική ενέργεια, το Διαδίκτυο, το Bitcoin — είναι τεχνολογίες ευρείας εφαρμογής, δίκτυα που επιτρέπουν και άλλα πράγματα. Αποτελούν τις υποδομές πάνω στις οποίες μπορούν να αναπτυχθούν εφαρμογές, θεμελιώδη στη φύση τους.

Η ηλεκτρική ενέργεια υπάρχει εδώ και αρκετό καιρό. Την θεωρούμε δεδομένη. Το διαδίκτυο είναι αρκετά πιο νέο, οι περισσότεροι άνθρωποι όμως το θεωρούν ήδη εξίσου δεδομένο. Το Bitcoin είναι δέκα ετών και έχει εισέλθει στη συνείδηση του κοινού κατά τη διάρκεια του τελευταίου κύκλου ενθουσιασμού. Μόνο οι πρώτοι που το υιοθέτησαν το θεωρούν δεδομένο. Καθώς περνάει κι άλλο ο χρόνος, όλο και περισσότερο οι άνθρωποι θα αναγνωρίσουν το Bitcoin ως κάτι που απλά υπάρχει.

Το 1994, το Διαδίκτυο εξακολουθούσε να είναι συγκεχυμένο και κάθε άλλο παρά ενστικτώδες στη χρήση του. Παρακολουθώντας αυτή την παλιά λήψη του Today Show, είναι προφανές ότι αυτό που τώρα αισθανόμαστε ως φυσικό και διαισθητικό, πράγματι τότε δεν ήταν. Το Bitcoin εξακολουθεί να είναι δυσνόητο και άγνωστο στους περισσότερους, αλλά όπως και το Διαδίκτυο αποτελεί δεύτερη φύση για τους ψηφιακούς ιθαγενείς, το ξόδεμα και στοίβαγμα των sats θα αποτελεί δεύτερη φύση για τους bitcoin ιθαγενείς του μέλλοντος.

“Το μέλλον είναι ήδη εδώ — απλά δεν είναι αρκετά ομοιόμορφα κατανεμημένο”. — William Gibson

Το 1995, περίπου το 15% των αμερικανών ενηλίκων χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο. Ιστορικά δεδομένα από το Pew Research Center δείχνουν πώς το Διαδίκτυο έχει πλεχτεί στη ζωή όλων μας. Σύμφωνα με μια έρευνα καταναλωτών από την Kaspersky Lab, το 13% των ερωτηθέντων χρησιμοποίησε το Bitcoin και τους κλώνους του για να πληρώσει για προϊόντα το 2018. Ενώ οι πληρωμές δεν είναι η μόνη περίπτωση χρήσης του bitcoin, είναι μία ένδειξη για το πού βρισκόμαστε όσον αφορά το αντίστοιχο χρονικό σημείο στην εξέλιξη του Internet: κάπου στις αρχές έως μέσα της δεκαετίας του ‘90.

Το 1997, ο Jeff Bezos δήλωσε σε μια επιστολή προς τους μετόχους ότι «αυτή είναι η 1η Μέρα για το Διαδίκτυο», αναγνωρίζοντας τη μεγάλη ανεκμετάλλευτη δυνατότητα για το Διαδίκτυο και, κατ ‘επέκταση, την εταιρεία του. Όποια μέρα κι αν είναι αυτή για το Bitcoin, οι τεράστιες ποσότητες αναξιοποίητου δυναμικού είναι σαφείς σε όλους, εκτός από τον πιο απλό παρατηρητή.

Το Διαδίκτυο, 1982 vs 2005. Source: cc-by Merit Network, Inc. and Barrett Lyon, Opte Project Το Διαδίκτυο, 1982 vs 2005. Source: cc-by Merit Network, Inc. and Barrett Lyon, Opte Project

Ο πρώτος κόμβος του Bitcoin συνδέθηκε το 2009 όταν ο Satoshi εξόρυξε το genesis block και εξέδωσε το λογισμικό στην “άγρια φύση”. Ο κόμβος του δεν έμεινε για πολύ μόνος. Ο Hal Finney ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που αντιλήφθηκαν την ιδέα και συμμετείχαν στο δίκτυο. Δέκα χρόνια μετά, κατά τη σύνταξη του παρόντος βιβλίου, πάνω από 75.000 κόμβοι τρέχουν το bitcoin.

Το επίπεδο βάσης του πρωτοκόλλου δεν είναι το μόνο πράγμα που αναπτύσσεται εκθετικά. Το lightning network, μια τεχνολογία δεύτερου επιπέδου, αυξάνεται με ακόμα πιο γρήγορο ρυθμό.

Τον Ιανουάριο του 2018, το lightning network είχε 40 κόμβους και 60 κανάλια (channels). Τον Απρίλιο του 2019, το δίκτυο αυξήθηκε σε περισσότερους από 4000 κόμβους και περίπου 40.000 κανάλια. Λάβετε υπόψη ότι πρόκειται ακόμη για πειραματική τεχνολογία όπου η απώλεια κεφαλαίων μπορεί και έχει συμβεί. Ωστόσο, η τάση είναι σαφής: χιλιάδες άνθρωποι είναι ριψοκίνδυνοι και πρόθυμοι να το χρησιμοποιήσουν.

Lightning Network, Ιανουάριος 2018 vs Δεκέμβριος 2018. Πηγή: Jameson Lopp Lightning Network, Ιανουάριος 2018 vs Δεκέμβριος 2018. Πηγή: Jameson Lopp

Προσωπικά, έχοντας ζήσει τη μετεωρική άνοδο του διαδικτύου, οι παραλληλισμοί μεταξύ του παγκόσμιου ιστού και του Bitcoin είναι προφανείς. Και τα δύο είναι δίκτυα, και τα δύο είναι εκθετικές τεχνολογίες, και τα δύο επιτρέπουν νέες δυνατότητες, νέες βιομηχανίες, νέους τρόπους ζωής. Ακριβώς όπως η ηλεκτρική ενέργεια ήταν η καλύτερη μεταφορά για να καταλάβουμε προς τα πού οδεύει το internet, το διαδίκτυο μπορεί να είναι η καλύτερη μεταφορά για να καταλάβουμε προς τα πού οδεύει το bitcoin. Ή, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ανδρέα Αντωνόπουλου, το Bitcoin είναι Το Διαδίκτυο του Χρήματος. Οι μεταφορές αυτές είναι μια καλή υπενθύμιση ότι, ενώ η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, συχνά δημιουργεί ομοιοκαταληξίες.

Οι εκθετικές τεχνολογίες είναι δύσκολο να κατανοηθούν και συχνά υποτιμώνται. Παρόλο που έχω μεγάλο ενδιαφέρον για τέτοιες τεχνολογίες, εκπλήσσομαι συνεχώς από το ρυθμό της προόδου και της καινοτομίας. Το να παρακολουθείς την ανάπτυξη του Bitcoin οικοσυστήματος είναι σαν να παρακολουθείς την άνοδο του Διαδικτύου σε γρήγορο κίνηση. Είναι συναρπαστικό.

Η αναζήτησή μου της προσπάθειας να κατανοήσω το Bitcoin με οδήγησε μέσα από μονοπάτια της ιστορίας με περισσότερους από έναν τρόπους. Η κατανόηση των αρχαίων κοινωνικών δομών, των χρημάτων του παρελθόντος και της εξέλιξης των δικτύων επικοινωνίας ήταν όλα μέρος του ταξιδιού. Από τον χειροπέλεκυ μέχρι το smartphone, η τεχνολογία έχει αναμφίβολα αλλάξει τον κόσμο μας πολλές φορές. Οι δικτυωμένες τεχνολογίες είναι ιδιαίτερα μετασχηματιστικές: η γραφή, οι δρόμοι, ο ηλεκτρισμός, το διαδίκτυο. Όλα τους άλλαξαν τον κόσμο. Το Bitcoin έχει αλλάξει τον δικό μου και θα συνεχίσει να αλλάζει τα μυαλά και τις καρδιές εκείνων που τολμούν να το χρησιμοποιήσουν.

Το Bitcoin μου έμαθε ότι η κατανόηση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του μέλλοντός του. Ένα μέλλον που μόλις αρχίζει.

Down the Rabbit Hole

Επίλογος: Διδάγματα

“Ξεκινήστε από την αρχή”, είπε ο βασιλιάς, πολύ σοβαρά, “και συνεχίστε μέχρι να φτάσετε στο τέλος: έπειτα σταματήστε”.

Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, νομίζω ότι οποιαδήποτε απάντηση στο ερώτημα “Τι μάθατε από το Bitcoin;” θα είναι πάντοτε ατελής. Η συμβίωση αυτών που μπορούν να θεωρηθούν ως πολλαπλά ζωντανά συστήματα — το Bitcoin, η τεχνόσφαιρα και τα οικονομικά — είναι αρκετά αλληλένδετη, τα θέματα υπερβολικά πολλά και τα πράγματα κινούνται πάρα πολύ γρήγορα για να μπορέσουν να γίνουν πλήρως κατανοητά από ένα μόνο άτομο.

Ακόμη και χωρίς να έχει κατανοηθεί πλήρως, και μάλιστα με όλες τις ιδιοτροπίες και τις φαινομενικές αδυναμίες του, το Bitcoin αναμφισβήτητα λειτουργεί. Συνεχίζει να παράγει block περίπου κάθε δέκα λεπτά και το κάνει τόσο όμορφα. Όσο περισσότερο καιρό λειτουργεί το Bitcoin, τόσο περισσότεροι άνθρωποι θα επιλέξουν να το χρησιμοποιήσουν.

“Είναι αλήθεια ότι τα πράγματα είναι όμορφα όταν δουλεύουν. Τέχνη είναι η λειτουργία.“ — Giannina Braschi

Το Bitcoin είναι παιδί του Διαδικτύου. Μεγαλώνει εκθετικά, θολώνοντας τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των κλάδων. Δεν είναι ξεκάθαρο, για παράδειγμα, πού τελειώνει ο αμιγώς τεχνολογικά τομέας και πού ξεκινάει ένας άλλος τομέας. Παρόλο που το Bitcoin απαιτεί υπολογιστές για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, η επιστήμη των υπολογιστών δεν αρκεί για να το κάνει κατανοητό. Το Bitcoin δεν είναι μόνο δίχως όρια όσον αφορά τις εσωτερικές του λειτουργίες αλλά και χωρίς όρια σχετικά με τους ακαδημαϊκούς κλάδους που συμπεριλαμβάνει.

Τα οικονομικά, η πολιτική, η θεωρία παιγνίων, η νομισματική ιστορία, η θεωρία δικτύων, τα χρηματοοικονομικά, η κρυπτογραφία, η θεωρία πληροφορίας, η λογοκρισία, η νομοθεσία και ο έλεγχος, η ανθρώπινη οργάνωση, η ψυχολογία — όλα αυτά και πολλά άλλα είναι τομείς εμπειρογνωμοσύνης που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αναζήτηση της κατανόησης του τρόπου λειτουργίας του Bitcoin και του τί είναι το Bitcoin.

Καμία εφεύρεση από μόνη της δεν είναι υπεύθυνη για την επιτυχία της. Είναι ο συνδυασμός πολλαπλών, προηγουμένως άσχετων μεταξύ τους κομματιών, χρησιμοποιώντας ως κόλλα αναμεταξύ τους τα κίνητρα θεωρητικών παιγνίων, τα οποία αποτελούν την επανάσταση που είναι το Bitcoin. Το όμορφο μείγμα πολλαπλών επιστημονικών κλάδων είναι αυτό που κάνει τον Satoshi μεγαλοφυή.

Όπως κάθε σύνθετο σύστημα, έτσι και το Bitcoin πρέπει να κάνει συμβιβασμούς όσον αφορά την αποδοτικότητα, το κόστος, την ασφάλεια και πολλές άλλες ιδιότητες. Ακριβώς όπως δεν υπάρχει καμία τέλεια λύση για την εξαγωγή ενός τετραγώνου από έναν κύκλο, οποιαδήποτε λύση στα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει το Bitcoin θα είναι πάντοτε επίσης ατελής.

“Δεν πιστεύω ότι θα έχουμε ποτέ ξανά καλά χρήματα πριν τα βγάλουμε από τα χέρια της κυβέρνησης, δηλαδή, δεν μπορούμε να τα αφαιρέσουμε βίαια από τα χέρια της κυβέρνησης, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι με κάποιον πονηρό έμμεσο τρόπο να εισάγουμε κάτι που δεν μπορούν να σταματήσουν.” — Friedrich Hayek

Το Bitcoin είναι ο πονηρός, έμμεσος τρόπος να επανεισάγουμε τα καλά χρήματα στον κόσμο. Το καταφέρνει τοποθετώντας ένα κυρίαρχο άτομο πίσω από κάθε κόμβο, ακριβώς όπως ο Da Vinci προσπάθησε να λύσει το δυσεπίλυτο πρόβλημα του τετραγωνισμού ενός κύκλου, τοποθετώντας τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου στο κέντρο του. Οι κόμβοι αφαιρούν αποτελεσματικά κάθε έννοια ενός κέντρου, δημιουργώντας ένα σύστημα που είναι εκπληκτικά αντι-εύθραυστο και εξαιρετικά δύσκολο να απενεργοποιηθεί. Το Bitcoin ζει και ο καρδιακός παλμός του θα ξεπεράσει πιθανών αυτόν όλων μας.

Ελπίζω να απολαύσατε αυτά τα εικοσιένα μαθήματα. Ίσως το πιο σημαντικό μάθημα είναι ότι το Bitcoin θα πρέπει να εξεταστεί ολιστικά, από πολλαπλές οπτικές γωνίες, εάν κάποιος επιθυμεί να έχει κάτι που να προσεγγίζει μια πλήρη εικόνα. Ακριβώς όπως η αφαίρεση ενός τμήματος από ένα πολύπλοκο σύστημα καταστρέφει το σύνολο, εξετάζοντας τμήματα του Bitcoin μεμονωμένα φαίνεται να αλλοιώνει την κατανόησή του. Αν έστω και ένα άτομο διαγράψει το “blockchain” από το λεξιλόγιό του και το αντικαταστήσει με “μια αλυσίδα από block” θα μπορέσω να πεθάνω ευτυχισμένος.

Σε κάθε περίπτωση, το ταξίδι μου συνεχίζεται. Σκοπεύω να εξερευνήσω περισσότερο τα βάθη αυτού του λαγουμιού και σας προσκαλώ όλους να με ακολουθήσετε σε αυτή τη περιπέτεια.